Swędzenie skóry całego ciała bez wysypki

Świąd skóry na całym ciele a ziarnica złośliwa

Ziarnica złośliwa, nazywana również chłoniakiem Hodgkina, jest nowotworem układu limfatycznego. Na ten nowotwór częściej chorują mężczyźni, niż kobiety. Co ciekawe, jest to choroba, na którą często zapadają ludzie młodzi poniżej 25. roku życia. Co ważne, ziarnica złośliwa wykryta we wczesnym stadium rozwoju jest uleczalna. Niestety często nie jest ona wykrywana na początkowym etapie, ponieważ niektóre objawy ziarnicy złośliwej przypominają objawy przeziębienia.

Z całą pewnością, gdy pojawi się swędzenie skóry na całym ciele, nienależny zakładać, że objaw ten pojawił się z powodu przeziębienia. Tego typu świąd może być więc sygnałem alarmującym, który pozwoli podjąć działania pozwalające wykryć ziarnicę na etapie, który daje dobre rokowania choremu. Najbardziej charakterystycznym objawem chłoniaka Hodgkina są niebolesne powiększenie węzłów chłonnych, które nie ustępuje pomimo leczenia środkami przeciwzapalnymi. Na uwagę zasługuje fakt, że po spożyciu alkoholu powiększone węzły chłonne przestają być bezbolesne. Ostateczną diagnozę stawia się po badaniu histopatologicznym węzłów chłonnych oraz biopsji szpiku kostnego.

Chłoniaki nieziarnicze a swędzenie skóry na całym ciele

Świąd skóry na całym ciele jest również objawem chłoniaków nieziarniczych. Jest to swędzenie bez wysypki ale na skórze mogą pojawić się zmiany: wybroczyny krwawe, przebarwienia oraz łuszczenie się skóry. Nasilenie świądu określane jest jako umiarkowane do silnego.

Chłoniaki nieziarnicze to nowotwory układu chłonnego. Wyróżnia się wiele typów tej choroby. Chłoniaki dzielą się na łagodne oraz agresywne. Te pierwsze to najczęściej chłoniaki grudkowe.

Podobnie jak w przypadku ziarnicy złośliwej podstawowym objawem chłoniaków nieziarniczych są powiększone węzły chłonne. Warto zauważyć, że niebolesne powiększenie węzłów jest jednym z pierwszych objawów, a więc jeżeli świąd skóry jest objawem chłoniaka, to towarzyszyć mu powinien obrzęk węzłów, najczęściej szyi, pach lub pachwin. Warto również zdawać sobie sprawę, że do powiększenia węzłów chłonnych dochodzi z powodu bardzo wielu innych chorób, również podczas zwyklej infekcji.

Chłoniak skórny T-komórkowy

Na szczególną uwagę zasługuje chłoniak skórny T-komórkowy. Jest on spowodowany niekontrolowanym rozrostem komórek T w skórze. Choroba ta występuje rzadko i dotyczy najczęściej osób między 40 a 60 rokiem życia. Najczęstsze rodzaje tego typu chłoniaka to ziarniak grzybiasty oraz zespół Sezary'ego.

Pierwszy typ choroby zwykle zajmuje skórę w sposób miejscowy, drugi natomiast jest uważany za późne stadium chłoniaka grzybiastego i dotyczy całej powierzchni skóry. Dzięki leczeniu ziarniak grzybiasty może pozostawać pod kontrolą i nie musi przekształcać się w kolejne stadia. We wczesnym stadium objawy skórne mogą przypominać egzemę lub łuszczycę. W zaawansowanym stadium chłoniak skórny T-komórkowy obejmuje duże obszary skóry. Skóra zazwyczaj jest obrzęknięta, miejscami pogrubiona, może być bolesna i łuszczyć się.

Świąd skóry a białaczka

Białaczka może być przyczyną swędzenia skóry bez wysypki, choć wysypka również może wystąpić. Oznacza to, że pojawienie się wysypki, która towarzyszy świądowi nie wyklucza białaczki. Nasilenie świądu skóry jest umiarkowane do silnego.

W przypadku, gdy przyczyną świądu na całej skórze jest białaczka, przeważnie towarzyszy mu  utrata masy ciała oraz nocne poty. Objawy białaczki w dużej mierze są podobne do objawów chłoniaków. Pacjenci z białaczką również mają nieustępujące powiększenie węzłów chłonnych.

Trzeba podkreślić, że białaczka może powodować u części chorych bardzo silny, uciążliwy świąd skóry. Swędzenie jest tak dręczące, że na skórze powstają rany spowodowane drapaniem się. Konieczne jest przyjmowanie leków przeciwświądowych. Silny, dręczący świąd całego ciała bez wysypki, może powodować również zastój żółci i choroby wątroby. Na ten temat więcej informacji można przeczytać w dalszej części tekstu w paragrafie o dręczącym swędzeniu.

Świąd skóry u osób chorych na cukrzycę

Swędzenie skóry często może być pierwszym objawem cukrzycy, co pozwala na jej wczesne rozpoznanie, jeżeli chory zaniepokojony świądem podda się odpowiednim badaniom. Pojawienie się świądu skóry bez wysypki, u osób już leczonych z powodu cukrzycy. Może świadczyć, że cukrzyca jest źle leczona.

Na skutek cukrzycy skóra staje się sucha, co z kolei powoduje jej świąd. Dodatkowo świądowi najczęściej towarzyszy łuszczenie i nadwrażliwość skóry. U osób młodych rzadziej mamy do czynienia ze swędzeniem uogólnionym w porównaniu do starszych osób chorych na cukrzycę. Objawem skórnym cukrzycy u młodych jest zazwyczaj swędzenie jednego miejsca.

Przewlekła niewydolność nerek - objawy skórne

• osobny artykuł: Objawy przewlekłej niewydolności nerek

Każde uszkodzenie nerek, które utrzymuje się dłużej niż trzy miesiące, określa się mianem przewlekłej niewydolności nerek. Swędzenie skóry na całym ciele jest objawem niewydolności przewlekłej w jej zaawansowanym stadium. Ten etap nazywany jest schyłkową niewydolnością nerek. Kiedy chory jest na tym etapie rozwoju niewydolności, to wymaga on wykonywania dializ lub przeszczepienia nerki.

Oprócz świądu skóry całego ciała u chorych można zaobserwować żółtobrązowawe (ziemiste) zabarwienie skóry. Pacjenci skarżą się na suchość skóry. Jest ona łuszcząca i pojawiają się na niej wybroczyny. Ma ona też skłonność do krwawień.

Objawom skórnym towarzyszą objawy związane z oddawaniem moczu: zmniejszenie ilości oddawanego moczu mniej niż 500 ml moczu oddawanego na dobę lub też całkowita niemożność oddawania moczu. We schyłkowej niewydolności nerek mamy do czynienia z obrzękami dłoni i rąk, które są spowodowane zatrzymaniem wody w tkankach. W ostatniej fazie niewydolności objawy dotyczą prawie wszystkich narządów i układów. Z tego powodu pacjenci skarżą się m.in. na duszność (obecność płynu w płucach), biegunki, nudności, wymioty, ataki kurczy, arytmie serca. Objawy stopniowo dają się zauważyć i przy braku leczenia następuje pogorszenie.

Świąd całego ciała bez wysypki może oznaczać zakażenie pasożytami

Świąd całego ciała mogą wywołać toksyny tasiemca, glisty lub innych pasożytów. Kiedy w organizmie ludzkim bytuje pasożyt, wywołuje to reakcje obronną, która ma na celu wytworzyć przeciwciała, mające zniszczyć pasożyta. Zanim jednak do tego dojdzie organizm produkuje m.in. histaminę, która jest jednym z tzw. mediatorów (czynników) świądu. Mediatory, to czynniki chemiczne, które podrażniają zakończenia nerwowe na skórze. Organizm, gdy nie może pozbyć się pasożyta produkuje ciągle histaminę, co z kolei wywoływać może reakcje alergicznie na substancję, które przed zakażeniem nigdy nie uczulały (np. kurz, pokarmy). Zaobserwowano, że u niektórych pacjentów, po usunięciu pasożytów z organizmu cofają się objawy alergii. Warto w tym miejscu wspomnieć, że larwy glisty ludzkiej, gdy trafią do oskrzeli, wywołują uporczywy suchy kaszel, który może być mylony z astma lub alergią.

Wspomniane wyżej glisty ludzkie są najczęściej wymienianymi pasożytami w kontekście świądu skóry na całym ciele. Glisty ludzkie, prowadzą do zatrucia organizmu i powodować reakcje alergiczne, których efektem są m.in. swędzenie skóry. Wśród objawów przede wszystkim wymienia się te, które są związane z układem pokarmowym, a więc wymioty, nudności, biegunki, bóle brzucha.

Zdarza się również, że świąd skóry na całym ciele wywołują toksyny tasiemca. Pasożyt ten jest odpowiedzialny za chorobę zwaną tasiemczyca. Oprócz objawów skórnych, zakażenie tym pasożytem manifestować może się rozlanym, nawracającym lub stałym bólem brzucha, które są określane jako umiarkowane i tępe. Osoby zakażone obserwują spadek masy ciała, utrata apetytu (niekiedy zdarzają się ataki wilczego głodu), ogólne osłabienie.

U dzieci o zakażeniu pasożytami może świadczyć ich nadpobudliwość. Warto zwrócić uwagę na zgrzytanie zębami, które u najmłodszych (i nie tylko) może świadczyć o chorobie pasożytniczej. Kolejny objaw mogący świadczyć, że w organizmie dziecka znajduje się pasożyt, to podkrążone oczy. Ten objaw, występują również u dorosłych, jednak szczególnie powinien niepokoić, gdy zauważymy go u dziecka, gdyż świadczyć może z większym prawdopodobieństwem, że jego przyczyną jest pasożyt.

Choroby tarczycy a świąd skóry

Świąd skóry pojawia się również w przypadku problemów z tarczycą. Swędzenie może dotyczyć zarówno osób z nadczynnością, jak i niedoczynnością tarczycy. W pierwszym przypadku na skórze może pojawiać się okresowo pokrzywka, dodatkowo skóra jest ciepła, gładka i wilgotna. Na skórze twarzy często pojawiają się różowe rumieńce. W przypadku niedoczynności skóra staje się sucha i zaczyna się łuszczyć. To z kolei powoduje swędzenie skóry, które może dotyczyć całego ciała. Złuszczenie naskórka jest szczególnie mocne na łokciach i kolanach. Dodatkowo chorzy z niedoczynnością tarczycy mają problem z łamliwością i wypadaniem włosów.

Silny dręczący świąd skóry na całym ciele

Bardzo silne swędzenie skóry na całym ciele powodować może zastój żółci, który nazywany jest cholestazą oraz choroby wątroby. Dręczący świąd odczuwać mogą również chorzy na białaczkę, o czym wyżej w paragrafie dotyczącym białaczki zostało wspomniane.

Cholestaza

Silne swędzenie całego ciała, które jest bardzo uciążliwe, może być wywołane przez zastój żółci - w języku medycznym stan ten określany jest jako cholestaza. Objaw ten nasila się, gdy organizm jest rozgrzany. Chorzy odczuwają intensywniejsze swędzenie w godzinach wieczornych. Zaburzenia odpływu żółci może sugerować odbarwienie stolca (biały stolec).

Rozróżnia się dwa rodzaje cholestazy: wewnątrzwątrobowa i zewnątrzwątrobowa. Do pierwszej dochodzi na skutek chorób wątroby. Druga dotyczy przyczyn pozawątrobowych, wśród których wymieniane są m.in. kamica żółciowa, nowotwór dróg żółciowych, przewlekłe zapalenie trzustki, rak głowy trzustki.

Silny świąd skóry całego ciała bez wysypki może dotyczyć kobiet w III trymestrze ciąży. Stan taki określany jest jako cholestaza ciążowa. Wśród przyczyn wymienia się czynniki hormonalne, genetyczne oraz niedobory niektórych pierwiastków, np. niedobór selenu. Objawy ustępują do trzech tygodni po urodzeniu dziecka. Ta choroba ciężarnych dotyka od 1% do 4% kobiet w ciąży. Cholestaza ciążowa zazwyczaj zaczyna się od uporczywego swędzenia rąk i stóp. Z biegiem czasu świąd zaczyna dotyczyć innych obszarów ciała.

Choroby wątroby a świąd skóry

Świąt skóry spowodowany chorobami wątroby może być bardzo silny i dręczący. Chora wątroba powoduje również świąd umiarkowany, który czasowo może nasilać się i ustępować. Częstym objawem chorób wątroby jest świąd tzw. świąd uogólniony, czy właśnie dotyczący całego ciała. Swędzeniu całego ciała nie towarzyszy wysypka. Najbardziej nasilone dolegliwości dotyczą kończyn górnych i dolnych. U osób z nieprawidłowo funkcjonująca wątrobą najintensywniej swędzą łydki i przedramienia.

Do skórnych objawów chorób wątroby zalicza się również tzw. skórę banknotową (Patrz zdjęcie). Ten rodzaj skóry przypomina papier banknotowy. Skóra jest pomarszczona i widoczne są na niej suche rozgałęzienia. Wzór rozgałęzień jest firankowaty - wygląda jakby na skórę położono firankę. Suche rozgałęzienia to teleangiektazje mające kolor biały. Tego typu wygląd skóry jest charakterystyczny dla alkoholowej marskości wątroby. Tej chorobie także towarzyszy świąd uogólniony, który może być bardzo uporczywy.

Zespół paraneoplastyczny - świąd jako objaw sygnalizujący powstanie nowotworu

Zespół paraneoplastyczny jest to objaw lub zespół objawów, który sygnalizuje nowotwór narządów wewnętrznych, zanim jeszcze da on o sobie znać. Objawy zaliczane do zespołu paraneoplastycznego są różne, w zależności od rodzaju nowotworu. W Niektórych przypadkach nowotworów, świąd występuje jako jedna ze składowych zespołu. Swędzenie skóry może  również być objawem poprzedzającym rozwój nowotworu. W przypadku chłoniaka T-komórkowego uogólniony świąd może poprzedzać postawienie właściwego rozpoznania o wiele miesięcy, a nawet lat [Źródło: Dermatologia po Dyplomie, 2013;4(2):34-41]

Jakie nowotwory mogą być sygnalizowane przez świąd? Po cześci odpowiedź na to pytanie padła już w tym artykule. Choroby nowotworowe, które najczęściej manifestują się uogólnionym swędzeniem skóry, zostały opisane powyżej w poprzednich paragrafach. Na pierwszym miejscu w tym kontekście najczęściej wymienia się białaczkę i chłoniaki. Znane są przypadki świądu, który poprzedzał rozpoznanie nowotworów płuc, żołądka i krtani. Wśród nowotworów mogących objawiać się świądem wymienia się również raka gruczołu krokowego oraz raka jajnika. Świąd może także pojawić się z przyczyn neurologicznych (guzy mózgu i rdzenia kręgowego).

Swędzenie skóry - niekoniecznie oznaka choroby

Swędzenie skóry może być skutkiem zażywanie niektórych leków. Jeżeli swędzenie skóry jest związane z zażywaniem leków, to po kilku dniach po odstawieniu leku świąd powinien minąć. Jeżeli tak się nie dzieje, to przyczyny należy szukać gdzie indziej. Wśród środków farmakologicznych, które mogą wywołać świąd skóry na całym ciele bez wysypki, wymieniane są m.in. atropina, kodeina i morfina, amiodaron, estrogeny, progestageny.

Swędzenie skóry na całym ciele może mieć źródło psychogenne. Warto podkreślić, że stres jest czynnikiem, który może wywołać świąd skóry. Obserwuje się również przypadki swędzenia skóry na tle nerwowym. Są również opisywane przypadki pacjentów, którzy mają urojenia pasożytnicze skóry. Osoby takie zgłaszają się do lekarza pokazując zmiany skórne, które nie są wynikiem zakażenia pasożytniczego (np. świerzb) ale są wynikiem intensywnego drapania. Świąd nie został wywołany przez czynnik chorobotwórczy ale zmiana na skórze została wywołana przez psychogenne swędzenie skóry. Dodatkowo uszkodzona skóra jest bardziej podatna na zakażenia bakteryjne, które już manifestują się rzeczywistymi objawami charakterystycznymi dla tego typu zakażeń.

Warto też mieć na uwadze, że świąd może mieć źródło w zaburzeniach hormonalnych. Zaburzenia te jednak nie muszą od razu oznaczać choroby, ponieważ mogą wystąpić np. z powodu menopauzy u kobiet, która jest naturalnym procesem fizjologicznym. Istnieje również zjawisko świądu starczego, który występuje u osób po 60. roku życia, częściej u mężczyzn, niż u kobiet.

Śwędzenie skóry na całym ciele bez wysypki, może być również efektem reakcji alergicznych. Choć z reguły alergia oprócz świądu skóry objawia się pokrzywką, zaczerwieniami, bąblami oraz obrzękami, to jest również możliwa sytuacja, że w wyniku nadwrażliwości np. na kosmetyk, środek piorący, produkt spożywczy, pojawi się wyłącznie świąd.

Autor: Tomasz Kraska